Pagdating sa usapin ng estate, madalas itong pinag-uusapan, lalo na ang estate tax. Gusto kong linawin ang ilang bagay, lalo na at may mga nag-aalok ng insurance bilang proteksyon sa estate tax. Tila hindi nila alam ang kasalukuyang batas sa estate tax dito sa Pilipinas.

Ang estate tax ay buwis na ipinapataw sa karapatan ng isang namayapa na ipamana ang kanyang mga ari-arian sa kanyang mga legal na tagapagmana o benepisyaryo. Ito ay hindi isang property tax at ipinapataw sa paglipat ng mga ari-arian kapag namatay ang may-ari ayon sa BIR.

Para makalkula ang estate tax, kailangang unawain muna ang konsepto ng gross estate o kabuuang ari-arian. Kung ang namatay ay residente at mamamayan ng Pilipinas, ang kanyang gross estate ay kinabibilangan ng lahat ng kanyang mga ari-arian, maging ito man ay nasa loob o labas ng bansa. Halimbawa, kung mayroon akong mga bank account sa Australia at sa US, kasama pa rin ito sa aking gross estate assets.

Kung ang namatay ay hindi residente ng Pilipinas, tanging ang mga ari-ariang matatagpuan sa Pilipinas lamang ang kasama. Para sa net estate, may mga pinahihintulutang bawas o deductions na ibabawas mula sa gross estate. Ang net estate ang magiging batayan ng buwis na dapat bayaran.

Ang standard deduction para sa mga mamamayan o resident alien sa Pilipinas ay ₱5 milyon, at para sa mga hindi residente alien, ito ay ₱500,000. Kung ang kabuuang ari-arian ay mas mababa sa ₱5 milyon, wala kang babayarang estate tax.

Mayroon ding mga partikular na deductions tulad ng mga utang sa estate, mga pag-aangkin ng namayapa laban sa mga insolvent na tao, hindi nabayarang mortgages, buwis, at pagkalugi sa sakuna, pati na rin ang property previously taxed.

May hiwalay na standard deduction para sa family home. Kung ang kasalukuyang fair market value ng family home ay lumampas sa ₱10 milyon, ang sobra ay papatawan ng estate tax. Halimbawa, kung ang halaga ng bahay ay ₱21 milyon, ang ₱11 milyon lamang ang papatawan ng estate tax.

Sa kabuuan, medyo kaunti na lang ang mapapatawan ng estate tax sa ilalim ng kasalukuyang batas dahil sa laki ng mga standard deductions. Ang mahalaga ay maunawaan ang proseso at magplano nang maayos para sa estate tax upang hindi mabigatan ang mga tagapagmana.